Barnaskólinn á Eyrarbakka

Í byrjun árs 2022 var kennslu hætt í gamla barnaskólahúsinu á Eyrarbakka eftir að mygla greindist í húsnæðinu. Nú er unnið að áætlun um að gera við húsnæðið sem er að hluta til friðað og þar að auki merkur menningararfur þorpsins. Á heimasíðu Árborgar er hægt að leggja inn hugmyndir um þá starfsemi sem gæti verið í Húsinu í náinni framtíð.

Sundvörðurnar fornu

Sundin á Eyrarbakka eru einkum þrjú. Þ.e. "Rifsós" sem er austast (Mundakotsvarða). það var oft ófært þegar lágsjávað var, og einhver alda úti fyrir. Næst er sund fyrir vestan þorpið, sem nefnist "Einarshafnarsund" og  oft var notað sem þrautalending á Eyrarbakka, en þar urðu eigi að síður sjóslys, þegar mjög lágsjávað var, eða undir og um stórstraumsfjöru. Þar fyrir vestan er sund er heitir "Bússa" eða "Bússusund", (Sundvörðurnar vestast) en var lítið notað fyrir fiskibáta, nema ef sérstaklega stóð á ládeyðu, því ef brim var, gekk hafaldan að nokkru leyti á það flatt eða yfir það, en þetta sund er einna dýpst og breiðast, og stefna þess þannig, að aldan gekk yfir það. Það var notað til innsiglingar verslunarskipana (Skonnorturnar voru kallaðar "Bússur") meðan þau komu til Eyrarbakka, og aldrei nema að brimlaus sjór væri. Eftir að vélbátaútgerð hófst var það notað í meira mæli og urðu þar stundum skæð sjóslys.

Heimild: Sigurður Þorsteinsson í Sjómannablaðinu Víkingi 1.tbl.1950

Sundvörðurnar voru endurbyggðar á síðasta áratug síðustu aldar. 

Þeir kölluðu það "Landflugur"

Það dró heldur betur til tíðinda á Bakkanum í byrjun mars 1950. Þann 1. og 2. mars hafði verið foráttubrim á Eyrarbakka með strekkings sunnanátt. Urðu menn þess þá varir að fisk var farið að reka í talsverðu magni á fjörurnar. Þegar farið var að gefa þessum reka frekari gætur kom það í ljós að lygnan inn af brimgarðinum var vaðandi í fiski sem óð lifandi á land og menn gogguðu hann hreinlega í fjöruborðinu. "Öfluðu" menn nálega  200 rígaþorska án þess að setja út bát eða veiðarfæri. Bakkamenn kölluðu þetta "landaflugur" og sennilegast þótti að fiskitorfan hafi verið á eftir síli sem skolaði inn fyrir brimgarðinn. Ekki er vitað til þess að sambærilegt atvik hafi orðið síðan.

Heimild: Brim.123.is 

Þorleifur hóf ferilinn sem vikapiltur

 

Þorleifur Kolbeinsson var kaupmaður á Stóru Háeyri á Eyrarbakka og landsþekktur á sínum tima. Hann efnaðist vel og á síðari tímum gekk hann undir nafninu Þorleifur ríki. 

Þorleifur var fæddur í Brattholtshjáleigu 6. júní 1798 í mikilli fátækt og ólst upp í þeirri vesöld og ómegð sem einkenndi kotbúskap á þessari öld. Þorleifur var vesældlegur í vexti og lítill bógur til erfiðisvinnu, þá er hann var seldur á barnsaldri í vistarbönd á hina ýmsu bæji við hin kröppustu kjör.

Einhverju sinni eftir fermingu var Þorleifur sendur sem vikapiltur til Jakops bónda í Skálholtshrauni og eftir árið falaðist Jakop eftir því við Þorleif að hann yrði hjá sér annað ár og bauð honum 8 dali í kaup. þá sagði Þorleifur "Þá á ég eitthvað inni hjá þér fyrir liðna árið" Jakop sagði honum þá að ekki hafði verið um það samið. Þorleifur gekk nú eftir því við hreppstjórann að fá eitthvað fyrir sinn snúð en sagði sem var að ekki hafi verið samið um kaupið fyrir hið liðna ár. Jæja sagði hreppstjórinn- hafðu þá heimsku þína í kaup. Þorleifur lét það aldrei henda síðan að ráða sig til vinnu án þess að vera búinn að semja um kaupið fyrirfram, eða eins og hann sagði sjálfur "Á engu árskaupi græddi ég meira en þessu"

Árið 1833 fékk Þorleifur Stórahraun á Eyrarbakka til ábúðar og bjó þar til ársins 1841 en þá keypti hann Stóru Háeyri á Eyrarbakka með öllum hjáleigum þeim er jörðinni fylgdu.

Heimild: Útvarpsþáttur á RUV

Barnaskóli á Eyrarbakka í 172 ár

 

 

Tvö ár síðan nýjar skólastofur voru teknar í notkun við hlið þriðja elsta skólahússins á Bakkanum.

Barnaskólinn á Eyrarbakka var stofnaður föstudaginn 25 oktober 1852. Skólahúsið var byggt fyrir samskotafé almennings í héraðinu. Forgöngu fyrir þessari skólastofnun höfðu þeir sr. Páll Ingimundarson í Gaulverjabæ, Guðmundur Thorgrímsson verslunarstjóri á Eyrarbakka og Þorleifur Kolbeinsson á Háeyri sem þá var hreppstjóri Stokkseyrarhrepps.

Undirbúningur fyrir stofnun barnaskóla á Eyrarbakka hafð staðið um nokkur misseri og menn í héraðinu sem aðrir landsmenn hvattir til að leggja þessu góða máli lið og kom það því hvatamönnum undarlega fyrir sjónir að aðeins Árnesingar léðu þessu máli lið, en þó með nokkrum undantekingum. Þessum hugmyndum um stofnun barnaskóla fengu mikinn mótbyr frá 41 bónda í héraðinu sem undirskrifuðu skjal þann 16.apríl 1851 þar sem fyrirhugaðri stofnun var mótmælt og afsagt að styrkja til hennar eða að láta börn sín í skólann og þá einkum ef ekki yrði hjá því komist að taka af opinberu fé rentu-sveitarkassans til að reka skólann.

En þrátt fyrir þessa mótspyrnu bændanna var skólahúsið reist að Háeyri, timburhús sem rúmaði 30 nemendur auk kennarastofu og kostaði nálega 500 kr.(rbd) Þess má geta að Eigendur Lefolii verslunar og margir mætir Árnesingar styrktu rekstur skólans fyrsu árin.

Heimild:Þjóðólfur 9.apr.1853

Ps. Bændurnir 41 hættu fljótlega að sýna opinbera andstöðu við skólastofnunina,enda öllum einsýnt að þetta væri mikið framfara skref.

Hér er þó ekki alveg rétt með að aðeins Árnesingar hafi stutt skólastofnunina því stuttu eftir að bréfritari þjóðólfafs hafði byrt bréf það sem ofangreindar upplýsingar eru byggðar á barst skólanum styrkur frá fólki utan Árnessýslu og byrtist í 5 árg.þjóðólfs bls 75 og 131

Styrkjendur voru þessir:

Jón Guðmundsson lögfræðingur Reykjavík. ..........10 rbd.

Dr. Jón Hjaltalín Kaupmannahöfn...........................5 rbd.

P.Gudjonsen organisti Reykjavík...........................5 rbd.

Sk. Thorarensen héraðslæknirMóeyðarhvoli............4 rbd.

L. A. Knudsen kaupmaður Hafnafyrði.....................3 rbd.

M. J Matthiesen kaupmaður Hafnafyrði...................3 rbd.

sr.Páll Matthiesen Dvergverðarnesi.........................2 rbd.

Egill Jónsson bókbindari........................................1 rbd.

pr.f. sr. Ásmundur Jónsson....................................4 -

Styrkir frá hreppum í Árnessýslu utan Stokkseyrarhr:

 

Hraungerðishreppur.

 dbr. Árni Magnússon Stóraármóti............................10 rbd.

TH. Gudmundsen kamerráð Hjálmholti........................8 -

sr. Sigurður Thorarensen Hraungerði...........................2 -

Þormóður Bergsson Langholti....................................2 -

Bjarni Símonsson kirkjueigandi Laugardælum..............1 -

Ölvershreppur.

sr.Jón Matthiesen Arnarbæli.......................................4 -

Magnús Sæmundsson Auðsholti.................................2-

Guðmundur Jónsson Núpum.......................................1-

Selvogshreppur.

sr.Þorsteinn Jónsson Vogsósum..........................samt.6 -

Guðmundur Magnússon Minnahofi................................1 -

Einar Hafliðason Helgastöðum......................................1 -

Filippus Stefánsson Vatnsdal........................................1-

Jón Jónsson Gaddstöðum............................................." 32 sk.

Guðmundur Pétursson Minnahofi..................................." 16 sk.

Börn sr.B. Jónssonar á Stórafljóti...................................2 -

Grímsneshreppur.

 Jón Halldórson kirkjueigandi Búrfelli..............................3 -

Gísli Guðmundsson Gíslastöðum...................................5 -

Biskupstungnahreppur.

 sr.Björn Jónsson Stórafljóti...........................................2 -

Eyjólfur Guðmundsson hreppstj, Auðsholti......................1 -

Eiríkur Jónsson bóndi Skálholti......................................2 -

Helgi Gíslason bóndi Iðu................................................" 24sk

Hrunamannahreppur.

 J. K. Briem prófastur Hruna..........................................5-

Jón Jónsson bóndi í Hörgsholti,.....................................2-

Jón Halldórsson bóndi Efraseli.......................................1-

dbr.Jón Einarsson á Kópsvatni.......................................3-

Einar Jónsson hreppstj. Galtarfelli..................................." 64sk

Alþ.m. Magnús Andresson Syðra-Langholti.....................4

Skeiðahreppur.

Ófeigur Vigfússon hreppstj. Fjalli....................................5 -

Sandvíkurhreppur.

 Snorri Jónsson Selfossi...............................................2-

Jón Símonarson ingismaður Selfossi.............................." 48sk,

Gaulverjabæjarhreppur.

 33 gefendur samtals...............................................44 rbd 88 sk,*

 Þorvarður Jónsson hreppstj. Sviðnugörðum.................4 -

(*dönsk mynt sem notuð var á þessum tíma)

Gjafir úr Rángárvallasýslu samtals.9 rbd

sr.Markús Jónsson Odda

Hannes Bjarnason bóndi á Unuhól

Brynjólfur Stefánsson bóndi Kirkjubæ

sr.Guðmundur Jónsson á Stóruvöllum.

Gjafir úr Skaftafellssýslu samt. 7 rbd.

 sr.Gísli Thorarensen á Felli

Sýsl,m. Árni Gíslason Heiði

Aðrar árlegar gjafir og áheit. 41 rbd 51 sk.

Gísli Magnússon kennari Reykjavík

sr. Jakop Árnason Gaulverjabæ

sr. Sigurður Thorarensen Hraungerði.

J.K. Briem Hruna

dbr.Árni Magnússon Stóra - Ármóti

V.Finsen bæjarfóg. Reykjavík

Sveinn Eiríksson Hvaleyrarkoti

Guðmundur Þorsteinsson Hlíð Árn.

Guðmundur Guðmundsson Króki Árn.

Jón Guðmundsson ritstj. Reykjav.

Brim.123.is 

Bjarni Vigfússon

 

Bjarni Vigfússon smiður frá Lambastöðum í Flóa starfaði á Eyrarbakka veturinn 1911-1912 við skíðasmíðar úr ask og þóttu skíðin vel vönduð og vakti þessi framleiðsla nokkra eftirtekt heimamanna, en hún fór fram í svonefndu "Prestshúsi". Skíðin voru smíðuð að norskri fyrirmynd og með tábönd af sama sniði. Ekki fara þó sögur af því hvort Bjarni hafi gert góðan díl í þessu snjóléttasta héraði landsins.

Brim.123.is 

Ráðið í vegavinnu 1897

 

Þjóðólfur, 16. júlí 1897. 49. árg. 34. tbl. , bls. 187:

Erlendur Zakaríasson vegaverkstjóri útskýrir hér hvernig hann velur menn í vegavinnu en færri komast þar að en vilja.

Ráðning í vegavinnu
Í 29. - 30. tölubl. Þjóðólfs þ. á., stendur fréttapistill frá Eyrarbakka, sem aðallega er þess efnis, að skýra almenningi frá, hvernig ég hagi ráðningu verkamanna þeirra, sem eru í vegavinnunni með mér frá Eyrarbakka:
Í greininni stendur: " Það sem einkennir þessa vinnuveitingu er það, að hana fá ekki nema efnabetri mennirnir. Að undanteknum einum manni, sem er úr þessu plássi í vegagerðinni, eru það ýmist lausamenn, iðnaðarmenn eða þjónar þeirra".
Þessir menn sem nú eru í vegagerðinni af Eyrarbakka, eru flestir búnir að vera lengi við vinnuna, og eru valdir menn að dugnaði.
Þegar ég réði þá, þekkti ég ekki ástæður þeirra, en leitaði mér upplýsinga um, hvort þeir væru duglegir menn til vinnu; þegar ég fékk það svar, að þeir væru það, þá lét ég mér það nægja.
Það getur hver maður séð, sem er með heilbrigðri skynsemi, - ég tala ekki til höfundar greinarinnar - að eftir öðru mátti ég ekki fara en þessum vitnisburði, enda hefði það verið fjarstæða að neita þessum mönnum um vinnu, þó ég hefði vitað, að þeir væru bjargálnamenn, - meira eru þeir ekki. Þess ber líka að geta að ég hef haft fleiri menn úr þessu umtalaða plássi, og orðið að víkja þeim úr vinnunni fyrir óreglu eða leti. Þó vil ég geta þess, að einum manni, sem var í vinnunni vorið og haustið í fyrra, vísaði ég ekki burt fyrir þessar ofantöldu ástæður, heldur fyrir það, að hann var ekki ánægður með kaupið, enda var það ekki nóg fyrir hann, þar sem hann var fjölskyldumaður og langt frá heimili sínu. (Fyrir tveimur árum byrjaðir ég að taka menn í vinnu vorið og haustið, til þess, að bændur sem búa næst vinnunni, gætu haft eitthvað gott af henni. En ég borga þeim mönnum mikið lægra kaup, sökum þess, að veðurátta er þá oft verri, og þá afkasta menn minna). Þessi maður falaðist eftir vinnunni fyrir þetta yfirstandandi sumar, fyrir allan tímann, en ég gat það ekki, sökum þess, að ég varð að fækka verkamönnum, af því verkið er minna sem gera á í sumar, heldur en það sem unnið var í fyrra, og ennfremur vegna þess, að miklu fleiri bændur föluðu vinnu fyrir sig eða menn sína fyrir haustið og vorið, heldur en áður höfðu verið.
Þessi maður, sem hér er talað um, er víst annar maðurinn, sem talað er um, að ég hafi vísað í burt úr vinnunni, og álít ég því fullsvarað með hann.
Neðar í greininni stendur: "Sem dæmi þessu til sönnunar má telja, að nú í ár voru 2 menn hér í plássi sviptir vinnunni, sem að allra dómi eru bestu vinnumenn, - en þeir voru fátækir". Hér að framan hef ég svarað þessu hvað öðrum manninum við kemur, að ég skal játa, að hann getur talist meðalmaður til vinnu en ekki meira.
Hvað hinum viðvíkur, þá verð ég að telja hann í þeim flokki, sem ég hef orðið að láta fara úr vinnunni. Hann álítur máské sjálfur, að framkoma hans við félaga sína hér, bæti fyrir honum, en ég verð að álíta, að það geti ekki orðið, þó hún sjálfsagt sé góð.
Síðar í greininni stendur: "En í stað þess var tekinn maður af einum verslunarstjóranum hér í hreppi, og einum af efnabetri mönnum hér boðin atvinna". Ástæðan til þess, að ég tók þennan mann var sú, að í vor hættu 8 menn við að fara í vinnuna, sem ráðnir voru, svo ég bauð þessum manni vinnu, af því að ég þekkti hann að því að vera duglegan mann, og standa langt fyrir framan þá, sem voru látnir fara.

Niðurlag greinarinnar er þannig orðað, að ekki er mögulegt að svara því, en sé það rétt skilið, eftir því sem beinast liggur við að taka það, þá verður það mál ekki sótt á þessu þingi, ef ég annars virði það svo mikils að svara því nokkru.
Ég hef verið, og er enn, ókunnugur í þessu plássi (Eyrarb.) og veit lítið um efnahag manna, enda er ég viss um, að úr því yrði mesta þvæla og vitleysa, sem orðið getur, ef nokkurt úrval ætti að eiga sér stað í þá átt. Ég skal taka það fram hér, að allt svo lengi, að ég er hér við þessa vinnu, og ræð fólk til hennar, mun ég ekki haga mér öðruvísi hér eftir, en ég hef gert að undanförnu, sem sé að taka duglega manninn fram yfir hinn óduglegri, hvort sem hann er fátækari eða ekki, sökum þess, að ég álít það skyldu mína gagnvart verkinu, sem ég er settur yfir, en reyni að forðast að svo miklu leyti sem mér er unnt, að láta hreppapólitík komast þar að.
Ég skal leyfa mér að geta þess, að ég læt hér staðar nema með ritdeilu um þetta efni.
Við Flóavegagerðina 1. júlí 1897
Erl. Zakaríasson

Heimild.Vegagerðin./Brim.123.is