Barnaskóli á Eyrarbakka í 172 ár

 

 

Tvö ár síðan nýjar skólastofur voru teknar í notkun við hlið þriðja elsta skólahússins á Bakkanum.

Barnaskólinn á Eyrarbakka var stofnaður föstudaginn 25 oktober 1852. Skólahúsið var byggt fyrir samskotafé almennings í héraðinu. Forgöngu fyrir þessari skólastofnun höfðu þeir sr. Páll Ingimundarson í Gaulverjabæ, Guðmundur Thorgrímsson verslunarstjóri á Eyrarbakka og Þorleifur Kolbeinsson á Háeyri sem þá var hreppstjóri Stokkseyrarhrepps.

Undirbúningur fyrir stofnun barnaskóla á Eyrarbakka hafð staðið um nokkur misseri og menn í héraðinu sem aðrir landsmenn hvattir til að leggja þessu góða máli lið og kom það því hvatamönnum undarlega fyrir sjónir að aðeins Árnesingar léðu þessu máli lið, en þó með nokkrum undantekingum. Þessum hugmyndum um stofnun barnaskóla fengu mikinn mótbyr frá 41 bónda í héraðinu sem undirskrifuðu skjal þann 16.apríl 1851 þar sem fyrirhugaðri stofnun var mótmælt og afsagt að styrkja til hennar eða að láta börn sín í skólann og þá einkum ef ekki yrði hjá því komist að taka af opinberu fé rentu-sveitarkassans til að reka skólann.

En þrátt fyrir þessa mótspyrnu bændanna var skólahúsið reist að Háeyri, timburhús sem rúmaði 30 nemendur auk kennarastofu og kostaði nálega 500 kr.(rbd) Þess má geta að Eigendur Lefolii verslunar og margir mætir Árnesingar styrktu rekstur skólans fyrsu árin.

Heimild:Þjóðólfur 9.apr.1853

Ps. Bændurnir 41 hættu fljótlega að sýna opinbera andstöðu við skólastofnunina,enda öllum einsýnt að þetta væri mikið framfara skref.

Hér er þó ekki alveg rétt með að aðeins Árnesingar hafi stutt skólastofnunina því stuttu eftir að bréfritari þjóðólfafs hafði byrt bréf það sem ofangreindar upplýsingar eru byggðar á barst skólanum styrkur frá fólki utan Árnessýslu og byrtist í 5 árg.þjóðólfs bls 75 og 131

Styrkjendur voru þessir:

Jón Guðmundsson lögfræðingur Reykjavík. ..........10 rbd.

Dr. Jón Hjaltalín Kaupmannahöfn...........................5 rbd.

P.Gudjonsen organisti Reykjavík...........................5 rbd.

Sk. Thorarensen héraðslæknirMóeyðarhvoli............4 rbd.

L. A. Knudsen kaupmaður Hafnafyrði.....................3 rbd.

M. J Matthiesen kaupmaður Hafnafyrði...................3 rbd.

sr.Páll Matthiesen Dvergverðarnesi.........................2 rbd.

Egill Jónsson bókbindari........................................1 rbd.

pr.f. sr. Ásmundur Jónsson....................................4 -

Styrkir frá hreppum í Árnessýslu utan Stokkseyrarhr:

 

Hraungerðishreppur.

 dbr. Árni Magnússon Stóraármóti............................10 rbd.

TH. Gudmundsen kamerráð Hjálmholti........................8 -

sr. Sigurður Thorarensen Hraungerði...........................2 -

Þormóður Bergsson Langholti....................................2 -

Bjarni Símonsson kirkjueigandi Laugardælum..............1 -

Ölvershreppur.

sr.Jón Matthiesen Arnarbæli.......................................4 -

Magnús Sæmundsson Auðsholti.................................2-

Guðmundur Jónsson Núpum.......................................1-

Selvogshreppur.

sr.Þorsteinn Jónsson Vogsósum..........................samt.6 -

Guðmundur Magnússon Minnahofi................................1 -

Einar Hafliðason Helgastöðum......................................1 -

Filippus Stefánsson Vatnsdal........................................1-

Jón Jónsson Gaddstöðum............................................." 32 sk.

Guðmundur Pétursson Minnahofi..................................." 16 sk.

Börn sr.B. Jónssonar á Stórafljóti...................................2 -

Grímsneshreppur.

 Jón Halldórson kirkjueigandi Búrfelli..............................3 -

Gísli Guðmundsson Gíslastöðum...................................5 -

Biskupstungnahreppur.

 sr.Björn Jónsson Stórafljóti...........................................2 -

Eyjólfur Guðmundsson hreppstj, Auðsholti......................1 -

Eiríkur Jónsson bóndi Skálholti......................................2 -

Helgi Gíslason bóndi Iðu................................................" 24sk

Hrunamannahreppur.

 J. K. Briem prófastur Hruna..........................................5-

Jón Jónsson bóndi í Hörgsholti,.....................................2-

Jón Halldórsson bóndi Efraseli.......................................1-

dbr.Jón Einarsson á Kópsvatni.......................................3-

Einar Jónsson hreppstj. Galtarfelli..................................." 64sk

Alþ.m. Magnús Andresson Syðra-Langholti.....................4

Skeiðahreppur.

Ófeigur Vigfússon hreppstj. Fjalli....................................5 -

Sandvíkurhreppur.

 Snorri Jónsson Selfossi...............................................2-

Jón Símonarson ingismaður Selfossi.............................." 48sk,

Gaulverjabæjarhreppur.

 33 gefendur samtals...............................................44 rbd 88 sk,*

 Þorvarður Jónsson hreppstj. Sviðnugörðum.................4 -

(*dönsk mynt sem notuð var á þessum tíma)

Gjafir úr Rángárvallasýslu samtals.9 rbd

sr.Markús Jónsson Odda

Hannes Bjarnason bóndi á Unuhól

Brynjólfur Stefánsson bóndi Kirkjubæ

sr.Guðmundur Jónsson á Stóruvöllum.

Gjafir úr Skaftafellssýslu samt. 7 rbd.

 sr.Gísli Thorarensen á Felli

Sýsl,m. Árni Gíslason Heiði

Aðrar árlegar gjafir og áheit. 41 rbd 51 sk.

Gísli Magnússon kennari Reykjavík

sr. Jakop Árnason Gaulverjabæ

sr. Sigurður Thorarensen Hraungerði.

J.K. Briem Hruna

dbr.Árni Magnússon Stóra - Ármóti

V.Finsen bæjarfóg. Reykjavík

Sveinn Eiríksson Hvaleyrarkoti

Guðmundur Þorsteinsson Hlíð Árn.

Guðmundur Guðmundsson Króki Árn.

Jón Guðmundsson ritstj. Reykjav.

Brim.123.is 

Bjarni Vigfússon

 

Bjarni Vigfússon smiður frá Lambastöðum í Flóa starfaði á Eyrarbakka veturinn 1911-1912 við skíðasmíðar úr ask og þóttu skíðin vel vönduð og vakti þessi framleiðsla nokkra eftirtekt heimamanna, en hún fór fram í svonefndu "Prestshúsi". Skíðin voru smíðuð að norskri fyrirmynd og með tábönd af sama sniði. Ekki fara þó sögur af því hvort Bjarni hafi gert góðan díl í þessu snjóléttasta héraði landsins.

Brim.123.is 

Ráðið í vegavinnu 1897

 

Þjóðólfur, 16. júlí 1897. 49. árg. 34. tbl. , bls. 187:

Erlendur Zakaríasson vegaverkstjóri útskýrir hér hvernig hann velur menn í vegavinnu en færri komast þar að en vilja.

Ráðning í vegavinnu
Í 29. - 30. tölubl. Þjóðólfs þ. á., stendur fréttapistill frá Eyrarbakka, sem aðallega er þess efnis, að skýra almenningi frá, hvernig ég hagi ráðningu verkamanna þeirra, sem eru í vegavinnunni með mér frá Eyrarbakka:
Í greininni stendur: " Það sem einkennir þessa vinnuveitingu er það, að hana fá ekki nema efnabetri mennirnir. Að undanteknum einum manni, sem er úr þessu plássi í vegagerðinni, eru það ýmist lausamenn, iðnaðarmenn eða þjónar þeirra".
Þessir menn sem nú eru í vegagerðinni af Eyrarbakka, eru flestir búnir að vera lengi við vinnuna, og eru valdir menn að dugnaði.
Þegar ég réði þá, þekkti ég ekki ástæður þeirra, en leitaði mér upplýsinga um, hvort þeir væru duglegir menn til vinnu; þegar ég fékk það svar, að þeir væru það, þá lét ég mér það nægja.
Það getur hver maður séð, sem er með heilbrigðri skynsemi, - ég tala ekki til höfundar greinarinnar - að eftir öðru mátti ég ekki fara en þessum vitnisburði, enda hefði það verið fjarstæða að neita þessum mönnum um vinnu, þó ég hefði vitað, að þeir væru bjargálnamenn, - meira eru þeir ekki. Þess ber líka að geta að ég hef haft fleiri menn úr þessu umtalaða plássi, og orðið að víkja þeim úr vinnunni fyrir óreglu eða leti. Þó vil ég geta þess, að einum manni, sem var í vinnunni vorið og haustið í fyrra, vísaði ég ekki burt fyrir þessar ofantöldu ástæður, heldur fyrir það, að hann var ekki ánægður með kaupið, enda var það ekki nóg fyrir hann, þar sem hann var fjölskyldumaður og langt frá heimili sínu. (Fyrir tveimur árum byrjaðir ég að taka menn í vinnu vorið og haustið, til þess, að bændur sem búa næst vinnunni, gætu haft eitthvað gott af henni. En ég borga þeim mönnum mikið lægra kaup, sökum þess, að veðurátta er þá oft verri, og þá afkasta menn minna). Þessi maður falaðist eftir vinnunni fyrir þetta yfirstandandi sumar, fyrir allan tímann, en ég gat það ekki, sökum þess, að ég varð að fækka verkamönnum, af því verkið er minna sem gera á í sumar, heldur en það sem unnið var í fyrra, og ennfremur vegna þess, að miklu fleiri bændur föluðu vinnu fyrir sig eða menn sína fyrir haustið og vorið, heldur en áður höfðu verið.
Þessi maður, sem hér er talað um, er víst annar maðurinn, sem talað er um, að ég hafi vísað í burt úr vinnunni, og álít ég því fullsvarað með hann.
Neðar í greininni stendur: "Sem dæmi þessu til sönnunar má telja, að nú í ár voru 2 menn hér í plássi sviptir vinnunni, sem að allra dómi eru bestu vinnumenn, - en þeir voru fátækir". Hér að framan hef ég svarað þessu hvað öðrum manninum við kemur, að ég skal játa, að hann getur talist meðalmaður til vinnu en ekki meira.
Hvað hinum viðvíkur, þá verð ég að telja hann í þeim flokki, sem ég hef orðið að láta fara úr vinnunni. Hann álítur máské sjálfur, að framkoma hans við félaga sína hér, bæti fyrir honum, en ég verð að álíta, að það geti ekki orðið, þó hún sjálfsagt sé góð.
Síðar í greininni stendur: "En í stað þess var tekinn maður af einum verslunarstjóranum hér í hreppi, og einum af efnabetri mönnum hér boðin atvinna". Ástæðan til þess, að ég tók þennan mann var sú, að í vor hættu 8 menn við að fara í vinnuna, sem ráðnir voru, svo ég bauð þessum manni vinnu, af því að ég þekkti hann að því að vera duglegan mann, og standa langt fyrir framan þá, sem voru látnir fara.

Niðurlag greinarinnar er þannig orðað, að ekki er mögulegt að svara því, en sé það rétt skilið, eftir því sem beinast liggur við að taka það, þá verður það mál ekki sótt á þessu þingi, ef ég annars virði það svo mikils að svara því nokkru.
Ég hef verið, og er enn, ókunnugur í þessu plássi (Eyrarb.) og veit lítið um efnahag manna, enda er ég viss um, að úr því yrði mesta þvæla og vitleysa, sem orðið getur, ef nokkurt úrval ætti að eiga sér stað í þá átt. Ég skal taka það fram hér, að allt svo lengi, að ég er hér við þessa vinnu, og ræð fólk til hennar, mun ég ekki haga mér öðruvísi hér eftir, en ég hef gert að undanförnu, sem sé að taka duglega manninn fram yfir hinn óduglegri, hvort sem hann er fátækari eða ekki, sökum þess, að ég álít það skyldu mína gagnvart verkinu, sem ég er settur yfir, en reyni að forðast að svo miklu leyti sem mér er unnt, að láta hreppapólitík komast þar að.
Ég skal leyfa mér að geta þess, að ég læt hér staðar nema með ritdeilu um þetta efni.
Við Flóavegagerðina 1. júlí 1897
Erl. Zakaríasson

Heimild.Vegagerðin./Brim.123.is 

Upphaf Eyrarbakkavegar

 

Ísafold, 8. janúar, 27. árg, 1. tbl., bls. 2 (1900)

Hér er birt greinargerð um Flutningabrautina upp Flóann, sem formaður þeirrar vegagerðar, Erlendur Zakaríasson, samdi fyrir landshöfðingja. Lýsingin á þessari vegagerð frá Eyrarbakka og Stokkseyri upp að Ölfúsárbrú er bæði ítarleg og fróðleg.

Flutningabrautin upp Flóann.
Það er allmikið mannvirki, brautin sú, frá Eyrarbakka upp að Ölfusárbrú, er unnið hefur verið að tvö sumur undanfarin og lokið var við í haust.
Hefur formaður þeirrar vegagerðar, hr. Erlendur Zakaríasson, samið og sent landshöfðingja ítarlega skýrslu um það verk, er hér birtist nálega orðrétt, með því að þar er ýmislegur fróðleikur, er gæti orðið ýmsum góð bending, bæði þeim, er við þann veg eru riðnir og öðrum.
Byrjað var að leggja veginn frá Eyrarbakka, rétt fyrir framan Hópið (vatn milli Eyrarbakka og mýrarinnar) fyrir austan Steinskot, og haldið upp og austur hraunið að Litlahraunsstekk, og þaðan í beina stefnu austan til við Sandvíkurnar og upp að Ölfusárbrúnni.
Landið, sem þessi vegur liggur eftir, er fyrst hraun, að Litlahraunsstekk. Þaðan og upp að svonefndum Geirakotsskurði mest blaut mýri, en þaðan og upp að Ölfusárbrú móar og þurrlend mýri.
Landslagið á þessu svæði er mjög slétt, og aðeins dálítill jafn halli upp að Ölfusárbrúnni.
Við Ölfusárbrúna er landið 16 fetum hærra en þar sem byrjað var á Eyrarbakka.
Öll vegalengdin er að kalla réttir 6000 faðmar eða 1 1/2 míla. Eftir þessu er hallinn sem næst því 1:700.
Á þessum vegi eru 23 þverrennur frá 5-12 feta langar.
Það var miklum erfiðleikum bundið að vinna þetta verk, af þeim ástæðum, að allt efni vantaði í yfirbygginguna meira en helming af leiðinni.
Grjóti í yfirbygginguna og þverrennurnar var ekið frá báðum endum að vetrinum til, mest í akkorð vinnu og að nokkru leyti fyrri veturinn í tímavinnu.
Vegalengdin að aka grjótinu 500-1800 faðmar; 8-18 krónur borgaðar fyrir hvern teningsfaðm.
Verkinu var þannig háttað, að hliðveggir vegarins voru hlaðnir úr sníddu og sumstaðar þaktir með torfi og hafður 4 feta breiður bekkur beggja megin við veginn. Skurðirnir fram með veginum 7-10 feta breiðir. Breidd vegarins 12 fet.
Í yfirbygginguna var mulið grjót 10" þykkt alla leið, nema í 450 föðmum efst við Ölfusárbrúna; þar var hafður tómur ofaníburður (möl og leir).
Ofan á mulninginn voru látnar þunnar mýrarflögur, svo ekið stórgerðum sandi þar ofan á (mjög þunnt) upp að miðju. Þeim sandi varð að aka neðan af Eyrarbakka. Lengstur akstur 3 1/2 klukkustund með ferðina.
Frá miðju og upp úr, sem mulningurinn náði, var tekinn leir úr flögum og hafður yfir mulninginn. Það verður dálítil for á veginum fyrsta árið, en ekki djúp því leirinn er þunnur. Sama efni var haft á Hellisheiði austan til og hefur reynst vel.
Þessi vegagerð hefur kostað um 38.000 krónur eða 6,33 kr. faðmurinn upp og ofan.
Á svæðinu frá Litlahraunsstekk og upp að Stekkunum kostaði faðmurinn um 8,75 kr.
Þessi vegur hefur því orðið dýrastur þeirra vegakafla, er hér hafa verið lagðir, fyrir utan Kambaveginn og eru margar ástæður til þess: 1, að efni hefur orðið að sækja langan veg; 2, að veðrið hefur verið óhagstætt bæði sumrin, einlægar rigningar; 3, að kaupa hefur orðið land undir veginn fyrir nokkuð hátt verð, 1.100 kr.
Bæði sumrin hafa unnið að þessu verki 40-60 menn, og 18-22 vagnhestar og 8-10 vagnar.
Kaup verkamanna kr. 2,60-3,00; unglingar kr. 1,60-2,25; menn sem unnið hafa vorið og haustið kr. 2,25-2,35.
Þeim sem áttu landið undir veginn verður fæstum sagt það til hróss, að þeir hafi verið vægir í kröfum með borgun fyrir landið. Það leit svo út um suma, að þeir vildu gera sér það að féþúfu, með því að heimta peninga fyrir hvaðeina, og kenndu vegagerðinni um allt illt, sem fram við þá kom, nærri því um rigninguna, sem var í sumar.
Ég vil leyfa mér að geta þess hér, að það ríður á, að hirða vel um þverrennurnar að vetrinum til á svæðinu frá Litlahraunsstekk upp að Stekkum, að ekki sé klaki í þeim, þegar hláku gerir, svo vatnið geti komist í gegnum þær, en ekki hlaupið fram með veginum að austanverðu og orðið þar af leiðandi of mikið og runnið yfir veginn.
Til bráðabirgða setti ég mann til að gæta þeirra í vetur, með 17 króna borgun yfir tímann.
Ennfremur þarf að líta eftir á haustin á þessu svæði, að stíflur, sem rifnar hafa verið úr af sláttufólki, verði umbættar á haustin.
Ennfremur ætti að banna mönnum að stífla vegaskurðina, eins og þeir gerðu í vor, til að veita á engjar sínar; það skemmir veginn, þegar vatnið stendur langt upp í vegahliðarnar, og þegar annaðhvort fara úr stíflur af of miklum vatnsþunga eða þær eru aldrei teknar úr, fyllast skurðirnir af hnausum og flytja þar af leiðandi minna vatn.
Að lokum vil ég leyfa mér að geta þess, að áríðandi er halda þessum mulningsvegum (púkkvegum) við (eins og öllum vegum) með því að bera þunnt lag af ofaníburði ofan á, þar sem mulningurinn verður ber og fer að losna; ef það er gert verður vegurinn nærri óbifandi.
Frá flutningabrautinni var lagður (ólæsileg tala) álna breiður og rúmlega 760 faðma langur vegur ofan undir Hraunsárbrýrnar, áleiðis til Stokkseyrar.
Þeir sem kostuðu þennan veg voru kaupmennirnir á Stokkseyri, sýslusjóður Árnessýslu og Stokkseyrarhreppur.
Þessi vegur er mjög vel gerður, þeim til sóma sem unnu verkið, og lögðu fram fé til þess.
Sú vegagerð kostaði sem næst 3.000 krónur.
Verkstjóri var þar Ketill Jónasson.
Sömuleiðis var gerður vegur frá neðri enda akbrautarinnar að verslunarhúsum Lefolii. Sú verslun og hreppurinn kostaði það verk.
Ekki verður sagt hið sama um þennan veg og Stokkseyrarveginn, að hann sé vel gerður. Það er öðru nær. En öðru verður ekki um kennt en of miklum sparnaði frá þeirra hálfu, sem kostuðu hann.
Kaupa þurfti land undir veginn frá Stóru Háeyri fyrir nærfellt 800 krónur.

 

Heimild: Vegagerðin./ Brim.123.is 

Geymsluskúr við Stað

Geymslupláss fyrir starfsemi samkomu og íþróttahúsins hefur verið að skornum skammti, en nú er verið að bæta úr því að nokkru leyti með því að tengja 20 feta geymslugám við húsið.

Mynd: Sunnanpósturinn